„Audaces fortuna iuvat timidosque repellit”
Śmiałym los sprzyja i bojaźliwych odtrąca.
Horacy

Świadomy sen, Lucid Dream – LD

 

Świadomy sen to sen, w którym śniący zdaje sobie sprawę, że śni. Dlatego klarowność myślenia, dostęp do wspomnień z jawy oraz świadomy wpływ na treść snu mogą być kontrolowane (aczkolwiek na różne sposoby ? zależy to od poziomu zaawansowania osoby śniącej). Inne nazwy na świadomy sen to: sen jasny, sen przejrzysty, sen wiedzy.
Świadome sny mogą być wykorzystane w zwalczaniu koszmarów, jako narzędzie poznania swojej jaźni albo też dla rozrywki. W snach, gdzie śniący posiada odpowiednio wysoki poziom kontroli nad treścią marzenia sennego, można zrealizować każde swoje pragnienie…

Spontaniczne i chwilowe uzyskanie stanu świadomego snu może nastąpić bez żadnych wstępnych warunków. Szacuje się, że 20% populacji doświadczyło przynajmniej raz w życiu snu świadomego. Czasem samo czytanie czy rozmowa o tym zjawisku indukuje świadomy sen. Wiele technik medytacyjnych, kładących nacisk na rozwój wewnętrzny wspomina o możliwości utrzymania świadomości także we śnie.

Świadomego śnienia można się nauczyć. Dzięki specjalnym technikom śniąca osoba może zorientować się, iż otaczająca ją rzeczywistość jest wyimaginowana. Towarzyszy temu zazwyczaj niezwykły niegroźny szok, który przeważnie prowadzi do ocknienia się lub tzw. fałszywego przebudzenia. Niektóre substancje, także występujące naturalnie w rozmaitych ziołach, mogą ułatwiać osiągnięcie LD. Z kolei inne wręcz przeciwnie ? leki typu SSRI, choć często wywołują nienormalne sny, według niektórych zaznajomionych z tematem utrudniały osiągnięcie świadomego snu.

LD praktykowali i praktykują niektóre autochtoniczne narody Ameryki plemię Yaqui na północy Meksyku, Azji senońska kultura w Malezji, mieszkańcy Tybetu, Indii ? Joga świadomego śnienia. Dynamika wzrostu zainteresowania teorią i praktyką świadomego snu jest największa w USA, krajach skandynawskich, Wyspach Brytyjskich, Australii i w Polsce…

Sny, w których śniący zdaje sobie sprawę ze swojego stanu, pojawiają się w listach św. Augustyna oraz u Arystotelesa. Termin r?ve lucide został użyty po raz pierwszy przez Harveya Saint-Denys w 1867. Za twórcę terminu „lucid dream” przyjmuje się holenderskiego psychiatrę Frederika van Eedena. Van Eeden określa świadomy sen jako sen, w którym miał pełną pamięć swojego życia na jawie oraz wolną wolę.

Świadome śnienie zostało odkryte przez nowoczesną naukę równolegle w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. W połowie lat siedemdziesiątych Keith Hearne wraz z Alanem Worsleyem dokonali potwierdzenia faktu świadomego snu przy użyciu ruchów gałek ocznych. Niezależnie od nich identyczny eksperyment został przeprowadzony przez Stephena LaBerge’a.

Zjawiska związane ze świadomym śnieniem

Paraliż senny
Zwykle nie zdajemy sobie sprawy z jego istnienia. Jest to pewnego rodzaju klatka, nakładana przez mózg na ciało podczas snu. Powoduje on, że gdy w śnie np. biegniemy, nie wykonujemy ruchów w rzeczywistości. Gdy zasypiamy, nie zdajemy sobie sprawy z jego obecności ? rozpoczyna się on, gdy mózg jest pewien, że straciliśmy świadomość. Jeżeli natomiast zachowamy świadomość podczas zasypiania, i dotrwamy wystarczająco długo, aby w niego wejść, możliwe są halucynacje. Od kolorów i prostych kształtów do osób i miejsc. Osoby mające długotrwałe problemy z zasypianiem, mogą niechcący wejść w ten stan. Paraliż senny jest najczęściej bardzo nieprzyjemny. Występuje uczucie duszenia się i czasami czyjejś obecności. Paraliż senny był źródłem wielu przesądów, nazywano go dusiołkiem, zmorą senną itp. Występuje on jednak bardzo rzadko, średnio u 0,041% ludzi doświadczających świadomych snów. Paraliż senny nie obejmuje nerwów kontrolujących ruchy gałek ocznych, dlatego w czasie marzeń sennych takie ruchy występują. Jest to sposób na stwierdzenie, czy dana osoba śni. Fazę snu, w której występują ruchy gałek ocznych, nazwano REM (Rapid Eye Movement).

Fałszywe przebudzenie
Zjawisko związane blisko ze świadomym snem. Często występuje ono podczas niepełnego wybudzenia się. Śpiący otwiera oczy, rozgląda po pokoju, czasem zaczyna swoje poranne czynności. Po chwili orientuje się, że to wszystko wciąż jest snem ? bardzo rzeczywistym snem. Prawdziwe przebudzenie następuje na ogół kilka chwil później. Niektórzy wykorzystują celowo fałszywe przebudzenia, jako technikę stabilizacji świadomego snu.

Świadome śnienie a eksterioryzacja
Eksterioryzacja (ang. Out of body experience, OOBE) trochę przypomina świadomy sen. Techniki eksterioryzacji przypominają te służące do indukcji świadomego snu typu WILD. Innymi słowy, w typowym przeżyciu OOBE nie dochodzi do przerwania świadomości, lub jest to jedynie krótka (pomijalna z punktu widzenia klasyfikacji) przerwa. Istnieje pogląd, wg którego LD, a w szczególności WILD, nie różni się co do natury od OOBE ? jedyną różnicą jest przekonanie osoby znajdującej się w danym stanie. Inna zatem jest interpretacja ? jedna osoba nazwie swoje przeżycia „świadomym snem”, druga uzna, że dokonała wyjścia z ciała. Hipotezę, że zjawisko powszechnie nazywane OOBE jest w istocie świadomym snem, wspierają dwa fakty: Robert Monroe nie znał pojęcia świadomego snu; Osoby posiadające zdolność tzw. postrzegania parapsychicznego (ang. remote viewing) opisują swoje przeżycia w zupełnie inny sposób ? nie jako wrażenie opuszczenia ciała. Nie wykluczając zatem możliwości zdalnego widzenia lub innego typu parapsychologicznych fenomenów występujących podczas snów i snów świadomych, hipoteza tożsamości LD i OOBE podaje w wątpliwość fakt opuszczenia ciała. Należy jednak zwrócić uwagę, że osoby opuszczające ciało opisują dokładnie odwiedzane miejsca, nawet jeśli nigdy nie oglądali ich za pomocą cielesnych zmysłów.

Istnieją też inne halucynacyjne przeżycia, w tym wrażenie wyjścia z ciała podczas doświadczenia bliskiego śmierci śmierci klinicznej ( Near Death Experience, w skrócie NDE), które można zaliczyć do tej samej grupy zjawisk co LD i OOBE. Są między owymi zjawiskami podobieństwa oraz różnice i nie została stworzona akceptowana przez ogół klasyfikacja. Przykładowo, za LD można uważać jedynie sny typu DILD, zaś WILD byłyby de facto eksterioryzacją…

Typy świadomych snów
Sny można podzielić ze względu na metodę indukcji. Jeśli element snu, nasze w nim zachowanie lub odruchowa reakcja wewnątrz snu, już po jego rozpoczęciu, uświadamiają nam fakt śnienia, mamy do czynienia ze Świadomym, Indukowanym Snem (ang. Dream Inducted Lucid Dream lub jako akronim DILD). Jeśli natomiast wchodzi się w sen bez utraty świadomości, lub tylko z bardzo krótkim okresem jej braku, mówi się wówczas o Śnie Indukowanym Jawą (ang. Wake Inducted Lucid Dream, w skrócie WILD). W zależności od metody indukcji, rezultatem może być WILD lub DILD. Świadome sny mogą różnić się intensywnością doznań, stopniem kontroli, długością trwania i wieloma innymi parametrami…

Techniki wspomagając LD
Część ludzi w naturalny sposób uzyskuje świadomość śnienia bez stosowania specjalnych ćwiczeń. Pozostali, aby wywołać i utrzymać stan świadomości we śnie mogą posługiwać się różnymi technikami wspomagającymi. Techniki można podzielić na trzy kategorie: metody psychologiczne, metody fizjologiczno-farmakologiczne oraz inne. W pierwszym przypadku stosuje się np. pamięć intencji, autosugestię. Do tych metod należy np. technika pamięciowa doktora LaBerge’a. Techniki fizjologiczno-farmakologiczne opierają się o znajomości cyklów snu-czuwania oraz wpływie substancji psychoaktywnych na marzenia senne. Możemy tutaj wymienić metodę przerywania snu. Do innych metod można zaliczyć używanie bodźców zewnętrznych do indukcji marzenia sennego np. urządzenie Dream Light lub REM-Dreamer. Warto zaznaczyć, że najlepsze rezultaty przynosi podejście kompleksowe tj. odpowiednie nastawienie psychologiczne oraz odpowiednia higiena snu…

Zapamiętywanie snów
Każdy człowiek ma co noc sny, nie każdy je zapamiętuje. Pamięć snów i zdawanie sobie sprawy z ich istnienia jest kluczowe do uzyskania świadomości we śnie. Jedną z metod poprawiania sennej pamięci jest prowadzenie dziennika snów. Przed snem obok łóżka połóż czysty zeszyt i długopis. Codziennie po przebudzeniu pozostań chwilę w łóżku z zamkniętymi oczami, próbując przypomnieć sobie jak najwięcej szczegółów ze snu. Później w zeszycie zapisz hasła-klucze ze wspomnień, bądź ułóż krótkie opowiadanie. Możesz zwrócić też uwagę na tzw. znaki snów ? charakterystyczne, odrealnione momenty snu, dzięki którym można zorientować się, że się właśnie jest w fazie marzeń sennych (np. umiejętność latania, bądź rozmawianie ze zmarłymi). Co jakiś czas staraj się przed snem poprzeglądać dziennik, szukając powtarzających się elementów Twoich snów. Na początku przypominanie sobie snów wymaga wysiłku i chwili zastanowienia, jednak z czasem pamięć snów staje się na tyle dobra, że możemy prowadzić regularną kronikę, pamiętając nawet po kilkanaście snów z jednej nocy…

Autosugestia
Najprostsza metoda, często używana w grupie kontrolnej w celu porównania skuteczności innych metod. Polega na pójściu do łóżka z intencją przeżycia świadomego snu…

Przerywanie cyklu snu
Potocznie nazywana techniką „WBTB” (ang. Wake Back To Bed). Technika ta opiera się na znajomości cyklu faz snu. Po kilku godzinach nieprzerwanego snu, budzimy się na okres do dwóch godzin ? optimum to sześćdziesiąt minut. Następnie wracamy do łóżka z intencją przeżycia świadomego snu. W porównaniu do samej autosugestii, przerywanie cyklu snu skutkuje ośmiokrotnym wzrostem częstotliwości wystąpienia świadomego snu…

Drzemki
Metoda bardzo zbliżona do przerywania snu. Tutaj z kolei wykorzystujemy fakt naturalnej, wzmożonej senności w pewnych godzinach. Podczas popołudniowej drzemki istnieje większe niż podczas nocnego snu prawdopodobieństwo wystąpienia świadomego snu…

Technika „Chaining”
To bardzo prosta technika, lecz wymagająca pojedynczego świadomego snu. Po przebudzeniu nie ruszaj się, nie otwieraj oczu, udawaj „martwego” (chodzi o to aby nie został użyty ani jeden mięsień). Wtedy może nastąpić powrót do świadomego snu w tej samej lub bardzo podobnej scenerii, ze świadomością…

Technika rąk (Technika Don Juana)
Metoda polegająca na ustanowieniu kotwicy, czyli warunkowej reakcji organizmu. Wskutek tej metody za każdym razem gdy ją zastosujemy i spojrzymy na swoje ręce ? będziemy odruchowo uzyskiwać świadomość. Pewnego razu spojrzysz na swoje ręce we śnie i technika zadziała. Usiądź na krześle, odpręż się, uspokój i zrelaksuj umysł. Staraj się nie myśleć o niczym. Wyciągnij ręce przed siebie, popatrz na nie, skupiając uwagę na wrażeniach wizualnych. Powiedz do siebie poważnym głosem: Widzę swoje ręce we śnie ? wiem, że teraz śnię. Powtórz to zdanie kilka razy, przenieś wzrok na dalszy plan, zwolnij napięcie oczu, zapatrz się w przestrzeń. Po kilku chwilach ponownie spójrz na ręce i wyobraź sobie, że śnisz. Całe ćwiczenie powtórz 5-6 razy. Zakończ spokojnym siedzeniem przez parę minut. Powtarzaj je codziennie 4-6 razy w ciągu dnia oraz przed zaśnięciem w łóżku. Patrzenie na dłonie możesz po jakimś czasie przepleść wywoływaniem ich obrazu w wyobraźni…

Technika pamięciowa
Technika, której autorem jest dr Stephen LaBerge. Mnemonic Induction of Lucid Dreams (ang.), czyli Pamięciowe wywoływanie świadomych snów opiera się na dostrzeganiu onirycznych elementów podczas jawy i pamiętaniu, by je rozpoznać we śnie. Ponieważ sny charakteryzują się wysokim podobieństwem do jawy, ważnym punktem są testy rzeczywistości wykonywane w momencie, kiedy coś przykuje naszą uwagę. Ma to na celu zapobieżenie sytuacji, w której spostrzegamy nietypowy element, lecz na skutek racjonalizacji nie stajemy się wcale świadomi. Aby wzmocnić pamięć intencji, dodatkowym elementem są wizualizacje przeżytych wcześniej snów. Należy wyobrażać sobie, iż widząc jakiś obiekt lub doświadczając emocji, rozpoznało się je jako elementy snu. Przykładowy opis wizualizacji i autosugestii przed snem połączonej z techniką pamięciową. Wcześnie rano obudź się spontanicznie ze snu. Po zanotowaniu snu, zaangażuj się przez 10-15 minut w czytanie albo jakąś inną aktywność wymagającą pełnej przytomności. Po ponownym położeniu się do łóżka skup uwagę na myśli: Następnym razem gdy będę śnił, będę pamiętać, aby rozpoznać że śnię. W czasie gdy powtarzasz swoje postanowienie rozpoznania stanu snu, wizualizuj jak stajesz się świadomy we śnie, z którego się przebudziłeś. Umieść tam jakiś znak snu i wyobraź sobie, że powoduje to u ciebie rozpoznanie, że śnisz. Poczuj podniecenie, które w tobie się pojawia, gdy uświadamiasz sobie sen i wyobraź sobie to, co będziesz robić w świadomym śnie. Znakiem snu może być dowolne wydarzenie, sytuacja, przedmiot lub osoba, która pozwoli nam zdać sobie sprawę z tego, że śnimy (np. umiejętność latania albo oddychania pod wodą). Powtarzaj punkt 3 i 4 dopóki nie poczujesz, że twoje postanowienie jest wyraźnie utrwalone lub nie zaśniesz. Jeżeli potrwa to dłużej niż 20 minut i zaczniesz się nudzić, rozluźnij się i przestań wizualizować. Uważaj jednak by twoją ostatnią myślą przed zaśnięciem była intencja pamiętania by uświadomić sobie sen. Należy pamiętać, że ani testy rzeczywistości, ani wizualizacja przedsenna nie stanowią metod samych w sobie, to jest nie zostały przeprowadzone badania nad skutecznością przeprowadzania tylko testów rzeczywistości. Wszystkie elementy mają na celu ćwiczenie pamięci, pogłębienie intencji i podtrzymywanie motywacji i są częściami jednego kompleksowego treningu…

Techniki relaksacyjne
Mają na celu uzyskanie snu typu WILD. Istnieje wiele sposobów na zachowanie świadomości podczas zasypiania np. liczenie, powtarzanie sobie pewnej frazy, techniki medytacyjne. Poniżej przedstawiono jedną z możliwych technik. Połóż się w ciszy i spokoju, zamknij oczy. Nie ruszaj się, zachowaj pełną świadomość. To jest najważniejsze. W tym może pomóc np. liczenie 1 ? śnię, 2 ? śnię …, liczenie oddechów, wyobrażanie siebie schodzącego w dół po schodach. Po jakimś czasie (3 ? 30 min.) wejdziesz w stan paraliżu sennego. Możliwe są także halucynacje ? od kolorów, przez kształty do postaci i miejsc. Jeżeli je zobaczysz ? ignoruj je. Ciągle utrzymuj świadomość. Potem zaczniesz wchodzić w stan snu. Pojawi się na początku bez żadnych szczegółów, po czym nagle zacznie ich przybywać. Jeżeli nie utraciłeś świadomości, będziesz w tym miejscu z świadomością snu. Być może nie zobaczysz snu, wtedy warto spróbować „wstać” ciałem snu z prawdziwego. Wtedy sen zacznie się w miejscu, w którym rozpoczęty został sen…

Technika „szamańska”
Dość mało znaną, aczkolwiek dość kontrowersyjną metodą osiągania świadomych snów jest technika stosowana przez pochodzących m.in. z Meksyku i Kostaryki szamanów. Polega ona na spożywaniu, czy to w postaci naparów, czy palonego suszu (niekiedy łącznie), ziela snów (Calea zacatechichi) przez minimum 7 dni przed zaśnięciem bądź afrykańskiego korzenia snów (Silene capensis). Najlepsze rezultaty daje ta metoda u osób trenujących wcześniej LD, np. poprzez medytacje. Współcześni szamani nie mający dostępu do ziół wpływających na fazy snów nie śpią przez kilka dni (od 3 do 7), co osłabia organizm i przybliża go do drugiej strony (śmierci) ? szaman widzi na jawie duchy i odbiera przekazy z innych światów. Po kilku dniach zasypia prawie natychmiast z ciągłą świadomością i odnajduje się silnie zakotwiczony w świecie snu na długie godziny. Bardzo silny pozytywny wpływ na rozpoznawanie snów ma m.in. spożywanie czekolady. Nieco mniejszy ser, mleko, sok pomarańczowy. Negatywny wpływ ma tzw. junk food. Prowadzone są kursy świadomego snu.

Realność świata snu
Osoby doświadczające świadomych snów opowiadają o niezwykłej realności doznań, czasem wręcz stwierdzają, że rzeczywistość senna wygląda na bardziej rzeczywistą niż ta prawdziwa. Niektórzy mówią, że byli w innych pełnoprawnych światach. Część ludzi w świadomym śnieniu mogą rozwijać twórcze zdolności, albo, mając dostęp do nieświadomego, otrzymują nieprawdopodobną wiedzę o własnym umyśle. Zdecydowanie należy odróżnić świadome sny, następujące w fazie REM, po około 1,5 h godziny snu, od wizualizacji i lekkiego snu początkowego. W prawdziwym śnie rzeczywistym nie czuje się swego rzeczywistego ciała ? można kontrolować senne ciało, ale nie fizyczne…

Cechy wspólne
Istnieją pewne szczególne cechy, które występują w snach wszystkich ludzi. Występują problemy z czytaniem tekstu ? większa ilość tekstu jest niestabilna i niespójna, tekst bezustannie się zmienia. Zegary (w szczególności cyfrowe) działają chaotycznie ? po odwróceniu wzroku na chwilę zegar wskazuje inną godzinę. Zdarzenia, które normalnie dzieją się nagle (strzał z broni, włączenie światła, upadek), odbywają się z oporem, opóźnieniem lub nie mają związku z przyczyną.
ruch, bieg (gdy się czegoś boimy, uciekamy ? ruch staje się powolny i nie możemy sobie poradzić, męczymy się).
Te wspólne dla wszystkich snów cechy są wykorzystywane przy testach rzeczywistości. Oczywiście przy odpowiednim stopniu kontroli snu możemy kontrolować te cechy, a nawet sprawić, że nie będą się więcej pojawiać. W wielu przypadkach osoba pogrążona we śnie nie może zapalić światła. Jednakże ktoś, kto dostatecznie opanował kontrolowanie swojego świadomego snu w mniejszym lub większym stopniu potrafi to zrobić. Czasem zdarza się, że taka osoba potrafi bez problemu zmieniać nawet porę dnia (przechodzić z dnia do nocy) lub kontrolować pogodę…

Wygląd snów
Często sny są o ulubionej rzeczy wykonywanej na jawie, o ulubionym temacie itp. Na przykład, jeśli ktoś pasjonuje się działaniami militarnymi i jednocześnie lubi gry komputerowe, będzie mu się śnić na przykład walka żołnierzy w jego domu, walka czołgów na jego podwórku lub też będzie się to odbywać na obszarze fikcyjnym, znanym z książek, gier, filmów, obrazów. Z tych powodów świat snów kontrolowanych przez daną osobę może stać się źródłem przyjemności…

Związek z religią
Techniki świadomego snu stosowane są przez niektóre grupy religijne i ruch New Age. Niektórzy uważają, że w świecie świadomego snu znajdują się poza ciałem lub mają dostęp do nieograniczonej wiedzy, z możliwością kontaktów ze zmarłymi osobami czy przewidywania przyszłych wydarzeń. Istnieją głosy krytycyzmu wobec wywoływania świadomego snu ze strony osób związanych z Kościołem katolickim[4]. W buddyzmie tybetańskim techniki świadomego snu odgrywają bardzo ważną i praktyczną rolę oraz są znaczącymi elementami w takich praktykach jak tantry Jogi Najwyższej czy Dzogczen, gdzie doświadczenie stanów zasypiania i późniejszego śnienia wykazują pewne analogie z doświadczeniami stanu pośmiertnego Bardo…

Wpływ na zdrowie
Nie stwierdzono bezpośredniego wpływu świadomego snu na zdrowie człowieka. Celowo uzyskany świadomy sen nie różni się znacznie od naturalnie występującego spontanicznego uzyskania świadomości we śnie. Nie odnotowano przypadków chorób psychicznych, czy problemów zdrowotnych wywołanych świadomym snem. Osoby ze słabym sercem powinny jednak uważać na wywoływanie we śnie sytuacji, które mogą spowodować atak serca ? wzmożonego wysiłku, czy niebezpiecznych sytuacji.

Jednak świadome sny mogą służyć do poprawy naszego psychofizycznego zdrowia, choćby na zasadzie autosugestii.
Przy wyborze techniki nauki świadomego śnienia warto pamiętać o tym, że częste pobudki nocne mogą powodować niewyspanie. Bezpieczne metody, czyli dziennik snów i testy rzeczywistości nie powodują takich efektów. Próby świadomego śnienia mogą być niebezpieczeństwem dla osób chorujących na schizofrenię. Chory na schizofrenię może pomylić sen z rzeczywistością ? stwierdzić, że śni mimo tego że tak naprawdę wcale nie śni. To może doprowadzić do nieprzyjemnych i tragicznych w skutkach sytuacji. Warto dodać, że większość chorych na schizofrenię wcale nie wie o swojej chorobie. Odradza się świadome śnienie osobom, w których rodzinie wystąpiła schizofrenia. Jedyne problemy, jakie mogą wywoływać świadome sny oraz eksperymenty senne, mogą być związane z zaburzeniami faz snu oraz faz przebudzenia. Może to powodować nocne widma, czyli stan pół snu, w którym budzimy się i doznajemy efektu halucynacji sennych, czyli warstwa snu nakłada się na warstwę rzeczywistości. Jest to bardzo rzadki, jednak występujący problem, który na ogół powinien zostać nieleczony (jedyna forma terapii to zaprzestanie prób kontroli snu oraz stosowania technik np. dziennika snów). Tego typu objawy jako pierwszy opublikował Michał Jurkowski…

 

Zwierzenia Autora

Maksyma warta rozważenia

Jeśli ktoś przez dziesięć lat miał szczęście,
– to ani duchy, ani upiory nie ośmielą się go zaczepić.
Przysłowie Chińskie